O-Sensei

Morihei Ueshiba urodził się 14 grudnia 1883 roku w wiosce Tanabe, w prefekturze Wakayama, na wyspie Honsiu. Był czwartym dzieckiem i jedynym synem zamożnego ziemianina Yoroku Ueshiby. Po ojcu Morihei odziedziczył samurajski charakter i zaangażowanie w sprawy społeczne. Matka – Yuki Itokawa – zaszczepiła w synu zamiłowanie do religii, poezji i sztuki.

Około roku 1890 Morihei rozpoczął naukę w położonej nie opodal świątyni Jizodera, gdzie pod kierunkiem mnicha Shingon poznawał klasyczne teksty konfucjańskie i buddyjskie. Pod wpływem mitycznych legend oraz opisów pełnych cudów życiu świętych, Morihei często marzył o tym, aby w przyszłości zostać buddyjskim mnichem. Zaniepokojony fascynacjami syna, a także w trosce o jego zdrowie, Yoroku rozpoczął z nim treningi sumo i pływania. Dodatkowo chcąc wzmocnić zainteresowanie chłopca sprawnością fizyczną, opowiadał mu historie o jego prapradziadku Kichiemonie, jednym z najpotężniejszych samurajów dawnych czasów.

W roku 1895 po ukończeniu Szkoły Podstawowej w Tanabe, Ueshiba rozpoczął naukę w nowo powstałym Liceum Prefekturalnym. Jednak znudzony i spragniony czegoś bardziej praktycznego Morihei porzucił szkołę po roku edukacji. Będąc zawsze dobry z matematyki zapisał się do Instytutu Rachunkowości Yoshida. Bardzo szybko zdobył dyplom i rozpoczął pracę w lokalnym Biurze Podatkowym.

W 1902 roku Morihei zrezygnował z pracy poborcy podatkowego. Początkowo do jego obowiązków należało wyznaczanie wartości gruntów, ale gdy zaczęto oczekiwać od niego windykacji, narzuconego na rolników i rybaków nowego, krzywdzącego podatku, Morihei nie chciał dłużej pełnić swojej funkcji. Przyłączył się nawet do ruchu bojkotującego decyzje władz. Aby uchronić syna przed nieuchronnymi represjami Yoroku dał mu pewną sumę pieniędzy i pobłogosławił słowami: „Znajdź sobie zajęcie, które naprawdę będziesz lubił robić”. Z nadzieją, że zostanie wielkim kupcem Morihei Ueshiba przyjechał do Tokyo. Wkrótce udało mu się nawet otworzyć własny sklepik handlujący materiałami piśmienniczymi. Interes nie szedł jednak dobrze i po paru miesiącach splajtował.

W czasie swojego pobytu w Tokyo Morihei na nowo odkrył w sobie zainteresowanie sztukami walk. Rozpoczął treningi jujutsu według tradycji Kito-ryu, pod kierunkiem Takusaburo Tozawy. Ueshiba zapisał się również na zajęcia kenjutsu w centralnym ośrodku stylu Shinkage-ryu. Niestety zbyt intensywny tryb życia, ciężka praca w sklepie i jeszcze cięższe wieczorne treningi doprowadziły Ueshibę do utraty zdrowia. Zachorował na beri-beri i musiał powrócić do rodzinnego Tanabe. Morihei szybko odzyskał zdrowie, a wkrótce potem ożenił się ze swoją przyjaciółką z dzieciństwa Hatsu Itokawa. Mimo jednak, że jego sytuacja życiowa ustabilizowała się nadal nie wiedział czym miałby się zająć, aby mógł poczuć się w pełni szczęśliwy i spełniony.

Zaostrzający się konflikt rosyjsko-japoński sprawił, że Morihei wstąpił do armii. Wyróżniając się cechami charakteru, a także niezwykła sprawność posługiwania się bagnetem spowodowały, że Ueshiba szybko awansował. W 1904 roku wyruszył na front w stopniu kaprala, a po powrocie za odwagę otrzymał stopień sierżanta. Podczas czterech lat służby Morihei Ueshiba nie zaniedbywał treningów sztuk walk. Studiując jujutsu szkoły Goto Yagyu, pod kierunkiem Masakatsu Nakaia zdobył swój pierwszy certyfikat nauczycielski menkyo. Ueshiba był tak wartościowym żołnierzem, że zaproponowano mu wstąpienie do Akademii Wojskowej. Odmówił jednak i powrócił w rodzinne strony. Ale ani małżeńskie życie, ani praca na roli, ani też zaangażowanie się w sprawy społeczne i polityczne Tanabe nie mogły okiełznać jego niespokojnego ducha. Ueshiba popadał w skrajne nastroje, raz zamykał się w swoim pokoju i modlił się przez długie godziny, innym razem w środku nocy wybiegał z domu i kąpał się w lodowatej wodzie albo znikał w górach na całe dnie. Troskliwy Yoroku, aby znaleźć synowi jakieś zajęcie, przebudował starą szopę na dojo i wkrótce zaprosił do domu znanego nauczyciela jujutsu Kiyoichi Takagiego. Ciężkie treningi złagodziły impulsywność Ueshiby i uspokoiły nieco sytuację w domu.

W 1910 roku w ramach pozyskiwania nowych terenów rząd Japonii zachęcał do kolonizacji nie zaludnionych obszarów Hokkaido. W marcu 1912 roku Moriheh Ueshiba na czele grupy 80 osób opuścił Tanabe. Początki na nowym lądzie były bardzo trudne, ziemia była całkowicie jałowa a pionierom powodziło się z bardzo zmiennym szczęściem. Jednak dzięki uporowi, sile charakteru i całkowitemu oddaniu sprawie Ueshiby wkrótce w dziewiczym dotąd miejscu powstało miasteczko Shirataki. Morihei za swoje zasługi został okrzyknięty „Królem Shirataki”.

W roku 1915 podczas pobytu w mieście Engaru Ueshiba po raz pierwszy spotkał się z legendarnym mistrzem Daito-ryu aiki jujutsu Sakaku Takedą. Poznali się w gospodzie Kubota, gdzie po krótkim pojedynku Ueshiba przekonał się jak wiele może się nauczyć trenując pod okiem Takedy. Poprosił go naukę i przez następny miesiąc całkowicie poświęcił się treningom, prawie zapominając o swoich obowiązkach.

Po powrocie do Shirataki Morihei zabrał się za budowę dojo, aby móc kontynuować naukę daito. Z początkiem roku 1916 do Shirataki przybył, zaproszony przez Ueshibę mistrz Takeda i rozpoczął się kolejny okres bardzo intensywnych treningów. Po stu dniach ciężkiej pracy Morihei poznał 118 podstawowych technik daito, wymaganych do otrzymania certyfikatu shoden mokuroku. Od 1917 roku Ueshiba zaczął towarzyszyć Sokaku w jego wędrówkach po kraju i asystować mu w nauczeniu aiki jujutsu.

W listopadzie 1913 roku Morihei otrzymał wiadomość, że jego 76 letni ojciec jest bardzo chory. Ueshiba bezzwłocznie postanowił wyruszyć do Tanabe. Sprzedał znaczną część swojego majątku, resztę podarował Takedzie i na stałe pożegnał się z Shirataki. W drodze do rodzinnego domu Morihei zatrzymał się na trzy dni w Ayabe, w głównej kwaterze Omoto-kyo, nowej religii, o której wiele słyszał, i która wielce go interesowała. Ueshiba chciał pomodlić się o uzdrowienie swojego ojca, ale przywódca sekty Deguchi Onisaburo uspokoił go mówiąc, że cokolwiek się stanie, będzie to dla Yoroku najlepsze. Morihei przybył do Tanabe dwa dni po śmierci ojca. Yoroku Ueshiba zmarł 2 stycznia 1914 r.. Ku zaskoczeniu rodziny i przyjaciół Morihei postanowił przenieść się do Ayabe i poddać duchowemu zwierzchnictwu Onisaburo. Przez następne 8 lat Ueshiba mieszkał w Ayabe niedaleko świątyni Omoto-kyo, asystował Onisaburo, uczył buddo w dojo Ueshiba Juku, pracował na farmie, studiował doktryny religijne oraz praktykował medytacje chinkon-kishin. Duży wpływ na Ueshibę miały pacyfistyczne poglądy Onisaburo. Święty zezwolił jednak i na budowę dojo i na nauczanie sztuk walki, wierząc, że calem Ueshiby jest odkrycie prawdziwego znaczenia budo; znalezienie sposobu zakończenia wszelkich walk i konfliktów.

W 1921 roku Onisaburo Deguchi postanowił założyć w Mongoli „Niebiańskie Królestwo na Ziemi”. Wraz z grupą swoich najbardziej zaufanych zwolenników, a w tym i z Ueshibą, wyruszył do Chin. Próba stworzenia utopijnej krainy spełzły jednak na niczym. Podejrzaną grupą zainteresowały się miejscowe władze w rezultacie czego Deguchiemu, Ueshibie i innym ledwo udało się ujść z życiem z całej tej przygody.

W roku 1922 Morihei ponownie spotkał się z Takedą. Ćwiczyli razem przez sześć miesięcy a po tym czasie Ueshiba uzyskał dyplom instruktorski (shihandai) stylu Daito ryu aiki jujutsu. Jednak od tego momentu drogi Ueshiby i Takedy zaczęły się rozchodzić. Budo zaczęło dla Ueshiby przyjmować coraz bardziej duchowy charakter. Dodatkowo pod wpływem Onisaburo Morihei postanowił stworzyć swój własny styl, porzucił więc Yagyu ryu i Daito ryu. Owo nowe podejście zostało formalnie nazwane aiki bujutsu, ale szerzej było znane jako Ueshiba ryu aiki bujutsu.

Wiosną 1925 roku miało miejsce wydarzenie, które w znacznym stopniu wpłynęło na ostateczny kierunek podążań Ueshiby. Do Ueshiba Juku w Ayabe przybył instruktor kendo, który chciał się zmierzyć z Ueshibą. Ten przyjął wyzwanie i pokonał go praktycznie bez walki. Po całym zajściu poszedł do ogrodu, aby obmyć się wodą ze studni. Wtedy właśnie doświadczył mitycznego uczucia zjednoczenia ciała, umysłu i ducha. Morihei doznał oświecenia, poczuł w sobie doskonałą harmonię wszechświata. Zdał sobie sprawę, że prawdziwym celem budo jest miłość, która chroni i jednoczy wszystkie istoty. Morihei postanowił zmienić nazwę swojego stylu z aiki bujutsu na aiki budo. Wkrótce jego szkoła stała się szeroko znana przyciągając do siebie wiele znakomitych osobowości. Między innymi Ueshiba poznał admirała Isamu Takeshitę, który zaprosił go do Tokyo na serię sponsorowanych treningów.

W roku 1927 Ueshiba na stałe opuścił Ayabę i przeniósł się do Tokyo. W kwietniu 1931 roku w Ushigomie została zakończona budowa Kobukan, stanowiącego od tej pory centralną siedzibę aiki budo. Dziesięć kolejnych lat można nazwać złotym okresem aiki budo. Ueshiba nauczał nie tylko w Kobukan ale jeździł po całym kraju udzielając lekcji nowego stylu walki. Dzięki temu powstało kilka kolejnych ośrodków aiki budo między innymi Otsuka Dojo w Koishikawa, Fujimi-Cho Dojo w Idabashi oraz Sonezaki Dojo w Osace. Dzięki rekomendacji swoich studentów Ueshiba prowadził również treningi dla policji, ludzi ze świata finansów i tzw. „wyższych sfer”.

W 1932 roku powstało Towarzystwo Promocji Japońskich Sztuk Walki ( Budo Sen’Yokai ), którego prezesem został Ueshiba. Przyczyniło się to do jeszcze większego rozpowszechnienia jego stylu i powstania kolejnych dojo niemalże w całej Japonii.

30 kwietnia 1940 roku Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej zarejestrowało Kobukan jako oficjalne stowarzyszenie. Jego pierwszym prezesem został admirał Takeshita. W tym samym roku Akademia Policyjna uznała aiki budo za oficjalny przedmiot nauczania.

W 1941 roku aiki budo zostało zakwalifikowane do Butokukai, rządowej organizacji jednoczącej wszystkie sztuki walki. Od tego mniej więcej okresu nazwa aikido zaczęła zastępować dotychczasową aiki budo.

W 1942 roku Ueshiba zmęczony życiem w mieście pozostawił dojo Kobukan pod opieka syna Kisshomaru a sam przeniósł się do Iwamy w prefekturze Ibaragi. Morihei żył tu spokojnie z dala od wojennej zawieruchy, trenował, studiował teksty religijne i filozoficzne, uprawiał ziemię i nadzorował budowę świątyni Aiki Shrine i Shuren Dojo. Iwama może być uważana za kolebkę narodzin prawdziwego aikido, o ile bowiem sama nazwa funkcjonowała już od 1942 roku, to tutaj doszło do całkowitego sformułowania jego filozoficzno-religijnych podstaw. Po wojnie kiedy zniesiono już restrykcje zabraniające uprawiania jakichkolwiek sztuk walk, Fundacja Kobukan zmieniła swoją organizacyjną nazwę na Stowarzyszenie Aiki (Aikikai). Nowe stowarzyszenie zostało zalegalizowane 9 lutego 1948 roku.

Od roku 1950 Morihei Ueshiba ponownie zaczął podróżować po kraju i nauczać. Była to jednak już zupełnie inna sztuka walki niż ta, którą prezentował przed wojną: gwałtowne, ostre, nacechowane siła fizyczną ruchy ustąpiły miejsca ruchom łagodnym, spokojnym i w pełni harmonijnym ale równie skutecznym. W 1954 roku kwatera główna aikido została przeniesiona do tokijskiego dojo i nazwana Hombu Dojo. W roku 1960 Moriheui Ueshiba razem z Yosaburo Uno, posiadaczem stopnia 10 dan w kyudo, otrzymał z rąk cesarza Hirihito nagrodę Shijuhosho.

15 grudnia 1967 roku zakończono budowę nowego trzypiętrowego budynku dla Hombu Dojo w Tokyo. Wiosną 1969 roku stan Ueshiby znacznie się pogorszył. Morihei Ueshiba odszedł w spokoju 26 kwietnia 1969 roku o godzinie 17.00. Tuż przed śmiercią przekazał swoje zwierzchnictwo synowi Kisshomaru. Dwa miesiące po śmierci męża dołączyła do niego jego żona Hatsu.